Harizpi negatiboko RNA birus

Harizpi negatiboko RNA birus
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Orthornavirae
Filuma	Negarnaviricota [[|]]

Harizpi negatiboko RNA birusak (“-ssRNA birusak”) birus-multzo bat dira, eta zentzu negatiboko eta eta harizpi bakarreko genomak dituztenak, azido erribonukleikoz eginak. Harizpi osagarri gisa jarduten duten genomak dituzte, eta, haietatik abiatuta, RNA mezularia (mRNA) RNAren mendeko RNA polimerasaren (RdRp) entzima biralak sintetizatzen du. Genoma biralaren erreplikazioan, RdRp-ek zentzu positiboko antigenoma sintetizatzen du, eta norabide negatiboko RNA genomikoa sortzeko txantiloi gisa erabiltzen dena. RNA harizpi-negatiboko birusek beste ezaugarri batzuk ere badituzte: gehienek kapsidea inguratzen duen estalki biriko bat dute, genoma birala gordetzen duena, –ssRNAen genomak linealak izan ohi dira, eta ohikoa da genoma segmentatuta egotea.

ARNren birusek Negarnaviricota phyluma osatzen dute, Orthornavirae erreinuan eta Riboviria domeinuan. Harizpi bikoitzeko RNAren birusa zen arbaso komun batetik (dsRNA) eratoarri dira, eta reobirusen klado-ahizpak direla uste da, dsRNA birusak direnak. Phylumaren barruan, bi adar nagusi daude: Haploviricotina, gehienak segmentatu gabeak, eta ARNm-en estalkiak sintetizatzen dituen RdRp bat kodetzen duena, eta Polyploviricotina, zeinaren kideak segmentatuta baitaude eta ostalarien mintzak kentzen dituen RdRp bat kodetzen duen ostalariaren mRNAk erabilita. Guztira sei klase bereizten dira phylumean.

Harizpi negatiboko RNA birusak oso lotuta daude artropodoekin, eta modu informalean bana daitezke transmisiorako artropodoen mende daudenak eta artropodoen birusetatik eboluzionatu direnak, baina orain ornodunetan erreplika daitezke artropodoen laguntzarik gabe. Rift Haraneko sukarraren birusa eta tomatearen zimelduraren birusa artropodoen bidez transmititutako -ssRNA adibideak dira. Ornodunen -ssRNA birus nagusien artean daude ebolaren birusa, hantabirusa, gripearen birusa, Lassako sukarraren birusa eta amorruaren birusa.